İktidar Sembolleri ve İdeoloji: II.Abdülhamit Dönemi, Selim Deringil, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, 2002, İstanbul
Modernleşme Tarihimizde II.Abdülhamit Döneminin İncelenmesi
Abdülhamit
dönemindeki iktidar sembolizmi gözden geçirildiğinde; görülmektedir ki, sembolizmin
simgeleri olarak devlet törenleri, modern protokol doğrultusunda cami
mimarisinde gerçekleşen değişimler ile devlet gücünü ortaya koyan armalar,
nişanlar, vb. gibi çeşitli simgesel tezahürler öne çıkmaktadır. Genel olarak,
Abdülhamit dönemi Osmanlı İmparatorluğu’ndaki iktidar simgeleri, üçü padişah ve
sarayla ilgili olmak üzere dört kategoriye ayrılmaktadır. Her şeyden önce,
Osmanlı Devleti’nin şanı ve kudretini doğrudan yansıtan kamusal binalardaki
armalar, resmi müzik, törenler ve kamusal işler gibi, padişah/halifenin
kişiliğinin kudsiyeti ile bağlantılı simgeler vardır. İkinci sırada nişanlar,
imparatorluk sancağı ve öteki törensel ziynetler gibi, imparatorluğun
cömertliğinin daha özgül ve kişisel tezahürleri gelir. Üçüncüsü, saraydaki önde
gelen isimlere ait olduğu öne sürülen hat örnekleri gibi dinsel açıdan simgesel
maddelerdir.
Dördüncüsü
ise, farklı bir kategori oluşturan ve Osmanlı resmi dokümantasyonunda yer alan dil
sembolizmiyle ilgilidir. Her zaman hükümdarın şahsıyla doğrudan doğruya
bağlantılı olmamakla birlikte, resmi belgelerde sık sık kendini gösteren
belirli kilit ibare ve sözcükler, Abdülhamit dönemi bürokrasisinin yöneten ve
yönetilen ilişkisi gibi sorunları nasıl kavramsallaştırdıklarına, göçebe
halklara karşı tutumlarına, devlet seçkinleri olarak kendi içlerindeki
ilişkilere dair çok değerli ipuçları vermektedir.
Abdülhamit
döneminde devletin topluma, o zamana kadar görülmemiş bir derecede nüfuz etmesi
ve buna yönelik olarak Habermas’cı söylemle, “meşrutiyet açığını” kapatmaya
yönelik yeni resmi ideoloji üretme süreci başlamıştır. Bu süreç içerisinde
resmi ideoloji olarak
