Babailer İsyanı, Ahmet Yaşar
Ocak, Dergah Yayınları, 2000,İstanbul
13’üncü yüzyılda Babailer İsyanı ve sonuçları
Aleviliğin
tarihsel altyapısını, Anadolu da İslam-Türk Heterodoksi’sinin teşekkülünü
anlatan bu kitap, giriş, beş bölüm, sonuç ve ekler bölümlerinden oluşmaktadır.
Giriş bölümünde kaynak ve araştırmalar, birinci bölümde Babailer isyanının
sebepleri, ikinci bölümde Babailer isyanının sosyal tabanı ve ideolojisi,
üçüncü bölümde Babailer isyanı, dördüncü bölümde Babailer isyanının tahlili,
beşinci bölümde isyan sonrası dini-mistik bir akımın doğuşu, Babai hareketi ve
türevleri, sonuç bölümü, ekler bölümünde ise çeviri metinler, harita ve
tablolar konuları yer almaktadır.
Yazar, kitabın tüm bölümlerinde kaynak
vermeye gayret göstermiş, Babailer isyanının kaynaklarını çağdaş (birinci el)
ve sonraki (ikinci el), Babai hareketine mensup şeyhlerin faaliyetlerine dair
kaynakları Arap vekayinameleri, Osmanlı vekayinameleri ve diğer değişik
kaynaklar olmak üzere tasnif etmiştir.
Birinci bölümde ise isyanın temel
sebepleri temel ve kolaylaştırıcı olarak sıralanmış, iktisadi, içtimai ve psikolojik
sebepler temel sebepler başlığı altında, elverişli dini şartlar ve siyasi
ortamın uygunluğu hususlarını kolaylaştırıcı sebepler başlığı altında
incelemiştir. İsyan yakından incelendiğinde, Anadolu Selçuklu devletinin toprak
rejiminin o devirdeki durumuyla yakından ilgili olduğu anlaşılmaktadır. I.
Gıyaseddin Keyhusrev’in ölümüyle oğulları I. İzzeddin Keykavus ve I. Alâeddin
Keykubad arasındaki mücadeleden dolayı toprak rejimi önemli ölçüde zedelenmiş
ve sistem bozulmuştur. Diğer bir husus da konar-göçer Türkmenlerle yerleşik
hayata geçmiş Türklerin hayat tarzları arasındaki bu farklılıklar ve bunların
sebep olduğu sosyal zıtlaşma, iki zümre arasında karşılıklı bir hor görme ve
düşmanlığa yol açmıştır.
